ξανοίγω

ξανοίγω
(Μ ξανοίγω)
βλέπω, διακρίνω
νεοελλ.
1. εκτείνω, εξαπλώνω
2. (σχετικά με μαλλί, νήμα, βαμβάκι) ανοίγω, απλώνω («ξάνοιξα τα μαλλιά να στεγνώσουν»)
3. βλέπω, αντιλαμβάνομαι, εντοπίζω (α. «όπου στραφεί το μάτι σου ξανοίγει εδώ κορμιά, εκεί κορμιά στρωμένα», Γρυπ. β. «πιο πέρα από τα κύματα το αχόρταγο το μάτι ξανοίγει έναν παράδεισο σε χώρα κάποιου ονείρου», Ζερβ.)
4. φαντάζομαι, βλέπω κάποιον με τη φαντασία μου, τόν βλέπω μπροστά μου («κι ως εδεπά που σου μιλώ, εκεινονά ξανοίγω», Ερωτόκρ.)
5. μτφ. διαβλέπω, συμπεραίνω παρατηρώντας κάτι
6. (για χρώμα) γίνομαι ανοιχτότερος
7. αποκτώ σαφήνεια και καθαρότητα
8. (για καιρική κατάσταση) ξαστερώνω, αιθριάζω, βελτιώνομαι, καλοσυνεύω («ξάνοιξε ο ουρανός»)
9. κάνω γνωστό, φανερώνω
10. ζητώ να μάθω, ερευνώ, διερευνώ
11. πληροφορούμαι κάτι για κάποιον
12. παίρνω είδηση, καταλαβαίνω
13. παρακολουθώ, κατασκοπεύω κάποιον ή κάτι
14. αναγνωρίζω κάποιον
15. βλέπω από πριν, προβλέπω κάτι
16. μέσ. ξανοίγομαι
α) ανοίγω την καρδιά μου, εκμυστηρεύομαι, εξωτερικεύω τα αισθήματα μου
β) προβαίνω σε ενέργειες που υπερβαίνουν το μέτρο τών δυνάμεών μου ή το κοινό μέτρο («ξανοίχθηκε πολύ στις επιχειρήσεις του»)
γ) δαπανώ περισσότερα από όσα μού επιτρέπουν οι οικονομικές μου δυνατότητες
δ) (για πλοίο) πλέω προς το ανοιχτό πέλαγος
ε) διακινδυνεύω, τολμώ
17. φρ. α) «ξανοίγει η μέρα» — ξημερώνει
β) «ξανοίγω το φως μου» — ρίχνω το βλέμμα μου, κοιτάζω
μσν.
1. ξεχώνω, ξεθάβω κάποιον
2. ανιχνεύω, αναζητώ
3. ανακαλύπτω, βρίσκω κάποιον ή κάτι
4. σκέπτομαι, εξετάζω, φροντίζω, επιμελούμαι
5. (για άνεμο) πνέω προς κάποια κατεύθυνση
6. (για τόπο) (με την πρόθ. εἰς, σέ) βρίσκομαι απέναντι από...
7. μτφ. στρέφομαι, απευθύνομαι
8. έχω την ικανότητα να βλέπω
9. (για κόλπο ή λιμάνι) εκτείνομαι, απλώνομαι, πλαταίνω
10. κοιτάζω, παρατηρώ με προσοχή, βιγλίζω.
[ΕΤΥΜΟΛ. < ἐξ-ανοίγω, με σίγηση τού αρκτ. φωνήεντος (βλ. και επιτ. ξ[ε]-)].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Look at other dictionaries:

  • ξανοίγω — ξανοίγω, ξάνοιξα βλ. πίν. 21 …   Τα ρήματα της νέας ελληνικής

  • ξανοίγω — ξάνοιξα, ξανοίχτηκα, ξανοιγμένος 1. μτβ., ανοίγω κάτι διάπλατα, απλώνω: Ξάνοιξε το μαλλί να στεγνώσει. 2. μτφ., ανοίγω, χαράζω, δημιουργώ: Ξάνοιξε καινούριους δρόμους στην επιστήμη. 3. βλέπω, διακρίνω: Σε ξανοίγει από τα νέφη και το μάτι του… …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • εξανοίγω — και ξανοίγω (AM ἐξανοίγω, Μ και ξανοίγω) νεοελλ. 1. βλέπω, διακρίνω, παρατηρώ 2. (για ατμοσφαιρ. κατάσταση) αιθριάζω, ξανοίγω αρχ. μσν. ανοίγω, ανοίγω εντελώς («ἐξανοιγέσθωσαν τάφοι», Κων. Πορφ.) αρχ. παραλύω, αποσυνθέτω, εξουδετερώνω …   Dictionary of Greek

  • ξ(ε)- — (Μ ξ[ε] ) αχώριστο μόριο ρημάτων (προρρηματικό) που επεκτάθηκε και σε ουσιαστικά. Προήλθε από την πρόθεση ἐκ / ἐξ. Η μορφή ξ ερμηνεύεται από ρ. συνθ. με την πρόθεση έξ, με σίγηση τού αρκτικού ε (πρβλ. ξανοίγω < ἐξ ανοίγω, ξαρματώνω < ἐξ… …   Dictionary of Greek

  • αγριοξανοίγω — αγριοκοιτάζω*. [ΕΤΥΜΟΛ. < άγρια + ξανοίγω. ΠΑΡ. αγριοξάνοιγμα] …   Dictionary of Greek

  • καλοξανοίγω — (Μ) [ξανοίγω] βλέπω καθαρά, διακρίνω …   Dictionary of Greek

  • ξάνοιγμα — το [ξανοίγω] 1. άνοιγμα, άπλωμα 2. η αλλαγή τού καιρού προς το καλύτερο, η αιθρίαση, η βελτίωση τού καιρού 3. ο απόπλους προς το ανοιχτό πέλαγος 4. εκμυστήρευση μυστικών 5. διεύρυνση δραστηριότητας, εργασίας ή δαπάνης πέρα από τα επιτρεπτά όρια ή …   Dictionary of Greek

  • ξανταίνω — 1. απαλλάσσομαι από εμπλοκή, από μπλέξιμο, ξεμπλέκομαι 2. στρέφω το βλέμμα μου, κοιτάζω, βλέπω, ξανοίγω. [ΕΤΥΜΟΛ. < στερ. ξ(ε) * + ανταίνω / νταίνω «εμπλέκομαι»] …   Dictionary of Greek

  • παγώνω — (ΑΜ παγῶ, όω, Μ και παγώνω) [πάγος] υποβάλλω σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία ένα υγρό μετατρέποντάς το σε στερεό («ο βοριάς πάγωσε τη λίμνη») νεοελλ. 1. καταψύχω («παγώνω το νερό») 2. (γενικά) κατεβάζω τη θερμοκρασία ενός αντικειμένου ή σώματος κάτω… …   Dictionary of Greek

  • αιθριάζω — αιθρίασα, ξαστερώνω, ξανοίγω: Ο καιρός άρχισε να αιθριάζει …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”